Een vooruitblik: Roebyems voorspellingen voor 2022

Tekst: Roebyem Anders

Wij hebben een goed gevoel over 2022. Ondanks de pandemie, de aanhoudende supply chain-problemen en hogere grondstofkosten heeft zonnestroom in 2021 weer alle groeirecords verbroken. We verwachten dat als de sluier langzaam optrekt, de groei ook in 2022 doorzet. Tegelijk zal dit jaar een begin worden gemaakt met de oplossing van een paar hardnekkige problemen die het langetermijnsucces van zonnestroom in de weg staan.

Uitstel afbouw salderingsregeling

Ok, dit is misschien niet de meest gewaagde voorspelling, maar wel één die heel relevant is voor mensen die een zonnesysteem overwegen. Het kersverse kabinet gaat de geplande afbouw van de salderingsregeling vanaf 2023 niet halen. De stapsgewijze afbouw van deze fiscale regeling zal daarom in 2024 starten en eind 2031 eindigen. Die vertraging is veroorzaakt doordat het dossier door de ellenlange formatie een jaar stil heeft gelegen. Ambtenaren hebben de nieuwe minister van Klimaat dan ook geadviseerd om de afbouw met een jaar naar achteren te schuiven.

Dit betekent dat wie nu start met zonnepanelen een jaar langer het volle pond ontvangt. Gezien de hoge elektriciteitsprijs – het dubbele van een jaar geleden –  is de salderingsopbrengst bovendien historisch hoog. Zo hoog zelfs dat, ook als de stapsgewijze afbouw salderingsregeling begint, de investering in zonnepanelen waarschijnlijk nog jarenlang uiterst lucratief is. Experts verwachten namelijk dat de stroomprijs pas in 2025 weer zal normaliseren. Dit zou in sommige gevallen betekenen dat je je systeem al in vier jaar hebt terugverdiend.

Invoering subsidie voor thuisbatterijen

De aanhoudende capaciteitsproblemen op het stroomnetwerk zal het nieuwe kabinet aansporen om een subsidie van 30% in te voeren op de aanschafprijs van een thuisbatterij. Zo’n batterij stelt eigenaars van zonnepanelen in staat om de zonnestroom die ze zelf niet gebruiken op te slaan in plaats van terug te leveren aan het net. De subsidie zal ook gelden voor buurtbatterijen die de stroom van een groep woningen kan opslaan. De maatregel zal in ons land een groeispurt voor batterijen inzetten, net als in landen als België en Duitsland, die al veel eerder met subsidiëring van thuisbatterijen begonnen zijn.

De situatie op het Nederlandse stroomnetwerk laat het kabinet weinig keus. Netcongestie is al lang niet meer iets dat alleen grote zonneparken treft die aan het hoogspanningsnet leveren;  inmiddels zijn de problemen ook doorgedrongen tot het laagspanningsnet. Zo kan het in de toekomst gebeuren dat netwerkbeheerders de toegang van huishoudens met zonnepanelen tijdelijk blokkeren en de door hun opgewekte zonnestroom verloren gaat.

De gezamenlijke netwerkbeheerders zien een grootschalige uitrol van thuisbatterijen als een essentieel deel van de oplossing. Zonder subsidiëring zal het naar schatting echter nog tot 2028 duren voor zo’n thuisbatterij uit kan. Daarom dringen de netwerkbeheerders er bij het kabinet op aan om naast de afbouw van de salderingsregeling – wat ook lokale stroomopslag stimuleert – ook een subsidie van 30% op de aanschafprijs van thuisbatterijen in te voeren. Een dergelijke subsidie, in combinatie met de afbouw van de salderingsregeling, zou de thuisbatterij al vanaf 2023 rendabel maken. Wij verwachten dat het kabinet deze suggestie gaat overnemen.

Twee miljoen huishoudens op zonnestroom

Nog geen twee jaar na het miljoenste huis met zonnepanelen is het zover: in 2022 zal de mijlpaal van twee miljoen huishoudens met zonnestroom bereikt worden. De hoge stroomprijs en de vertraagde afbouw van de salderingsregeling zetten het sein voor huishoudens op groen, net als de verwachte invoering van een subsidie voor thuisbatterijen.

De lage rentestand en de toename van laagdrempelige financieringsopties – zoals duurzame hypotheken, de energiebespaarlening en gemeentelijke financiering – maken zonnepanelen ook aantrekkelijk voor huishoudens met een kleinere portemonnee. Twee miljoen huishoudens met zonnepanelen betekent dat één op de vier Nederlanders zonnepanelen op het dak heeft liggen. Daarmee wordt 2022 met recht het jaar waarin zonnestroom definitief tot de grote massa doordringt.

Roebyem Anders

Aantal huurhuizen met zonnestroom door 400.000-grens

Met de pandemie, knagende onzekerheid over de salderingsregeling en de molensteen van de verhuurdersheffing, was 2021 een lastig jaar voor de uitrol van zonnepanelen op huurwoningen van woningcorporaties. Dit kwam dan ook tot uiting in een lichte daling van het aantal nieuwe huurwoningen met zonnestroom: 67.000 in 2021 tegen 72.000 in 2020. Hiermee komt de meter uit op zo’n 13 procent van de 2.3 miljoen corporatiewoningen in Nederland, ofwel op 300.000 hurende huishoudens met zonnestroom.

Maar het kan verkeren. 2022 belooft een prima jaar te worden voor zonnestroom op huurwoningen: wij verwachten dat de grens van 400.000 huurhuizen met zonnestroom doorbroken zal worden. Zowel de aanpassing van de Woningwet – die het makkelijker maakt om grote zonnesystemen op daken van woningcomplexen te leggen – als het verse kabinetsbesluit om de verhuurdersheffing op te heffen, dragen hier een fors steentje aan bij.

Zonnestroom biedt woningcorporaties bovendien een concrete manier om iets te doen aan de groeiende energiearmoede in Nederland door torenhoge energieprijzen. Uit recent onderzoek van TNO blijkt dat zo’n 550.000 huishoudens in Nederland – 7% van het totaal – lijden aan energiearmoede, ofwel de combinatie van een hoge energierekening, een slecht geïsoleerd huis en een laag inkomen. Veel van die huishoudens wonen in een corporatiewoning.

Nu de verhuurdersheffing stapsgewijs in de prullenbak belandt, heeft de corporatiesector er vanaf 2023 jaarlijks 1.7 miljard euro aan extra budget bij. In 2022 wordt de heffing al met 500 miljoen verlaagd. Daar staan wel prestatieafspraken tegenover op het gebied van extra woningen en verduurzaming. Het ligt voor de hand dat dit laatste punt voor een groot deel met nieuwe zonnesystemen zal worden ingevuld: zonnestroom is niet alleen verreweg het laagsthangende fruit, het is ook mateloos populair onder huurders.

Wij verwachten dat corporaties die al eerder zonnepanelen geplaatst hebben, de verbeterde situatie aangrijpen om hun focus te verschuiven van zonnepanelen op eengezinswoningen naar zonnestroomprojecten op meergezinswoningen, zoals appartementen en flats, die een meer complexe business case hebben. Tegelijk zullen corporaties die tot nu toe nog niets met zonnepanelen hebben gedaan, dit jaar voor het eerst in de arena stappen.

Recyclingbijdrage per zonnepaneel naar 5 euro  

2021 was het jaar waarin het tot iedereen doordrong dat de grote vlucht van zonnestroom ook een keerzijde heeft: een groeiende afvalberg zonnepanelen. Panelen gaan ruim 25 jaar mee, maar ooit gaan ze weer van het dak af. Hoewel de stroom afgedankte zonnepanelen nu nog klein is, zal de hoeveelheid naar schatting jaarlijks verdubbelen. Bovendien zou één op de vijf panelen die nu op de afvalberg belandt, nog prima jarenlang stroom kunnen opwekken.

Op dit moment worden bijna alle oude zonnepanelen vermalen tot laagwaardig bouwmateriaal. Ze kunnen echter prima hoogwaardig gerecycled worden, zodat waardevolle materialen als zilver en silicium kunnen worden teruggewonnen en hergebruikt in nieuwe panelen. Maar in het huidige systeem is daar absoluut geen geld voor: consumenten betalen op dit moment een recyclingbijdrage van slechts 15 cent per gekocht paneel.

Voor hoogwaardige recycling zijn echter dure, gespecialiseerde fabrieken nodig. Als die nu niet gebouwd worden, vermalen we over tien jaar miljoenen zonnepanelen tot pulp. Het huidige kabinet zal daarom druk uitoefenen op de branche om de verwijderingsbijdrage te verhogen naar minimaal 5 euro per paneel. Daarmee komt er genoeg budget beschikbaar om een gespecialiseerde recyclingfabriek in Nederland op te zetten die de afvalberg van morgen hoogwaardig kan verwerken. Verder zal ook de startdatum voor de bouw van die fabriek aangekondigd worden.

Een daaraan gekoppelde ontwikkeling is dat er dit jaar een geoliede markt voor tweedehands zonnepanelen zal ontstaan. Het platform ZonNext brengt sinds kort vraag en aanbod van gekeurde, tweedehands zonnepanelen bij elkaar. Dankzij ZonNext en soortgelijke initiatieven zullen in 2022 minimaal 10.000 oudere, maar nog prima functionerende panelen een tweede leven krijgen en niet op de afvalhoop belanden.

Koopt Europees waar 

De onthulling dat veel zonnepaneelfabrikanten indirect gebruik maken van dwangarbeid door Oeigoeren in China, zal ertoe leiden dat afnemers van zonnepanelen veel scherper gaan controleren of de herkomst van in de panelen verwerkte grondstoffen door de beugel kan. Daarom zullen er meer zonnepanelen in Europa geproduceerd worden, onder meer in twee al twee bestaande fabrieken in Nederland. Deze fabrieken, Solarge en Exasun, houden zich al bezig met circulaire zonnepanelen.

In Nederland neemt de overheid het voortouw: een bonafide herkomst van zonnepanelen zal vanaf dit jaar steeds vaker een harde voorwaarde worden voor deelname aan zonnestroomprojecten van de overheid. De overheid zal verder een subsidie opstarten om het gebruik van Europese panelen met een smetteloos blazoen te stimuleren.

Nederland nu al Europees kampioen

We zullen eind dit jaar zien of Roebyem een beetje goed zat met haar voorspellingen. Maar één ding dat niemand – ook Roebyem niet – had voorspeld is inmiddels al gebeurd: Nederland is nu officieel Europees kampioen zonnestroom, met de meeste zonnepanelen per inwoner, en heeft daarmee eeuwig kampioen Duitsland van de troon gestoten. Nu het voetbal nog.

Dit artikel is op 2 februari 2022 tevens gepubliceerd op klimaatweb.nl.